LARENDE NE ZAMAN KARAMAN OLDU?
Büyük Selçuklu Devleti’nin devamı olan Türkiye Selçuklu Devleti ( 1077-1308 ), kuruluşundan itibaren sınırlarının tamamında düzenli bir uc teşkilatı kurdu. Her ucun başında bir uc beyi bulunurdu. Bunlar yarı bağımsızdı. Küçük uclar kendisinden daha büyük uclara , büyük uclar da merkezî sultanlığa bağlı idi.
Türkiye Selçukluları Devleti, bu uc bölgelerin her birine bir genel vali veya komutan ( Emir-i Vilayet-i uc ) tayin ederdi. Yarı bağımsız bir sistem içinde yaşamaya alışan uç beyleri ancak Türkiye Selçukluları Sultanı I.Alâeddin Keykubâd merkezî yönetime bağlayabilmişti.
Oğuzların Avşar, kimilerine göre Salur boyundan olan Karaman oğulları, bu adı mensup oldukları Karaman oymağının adından aldılar. Bu oymak Türkiye Selçukluları hükümdarı I. Alâeddin Keykubâd tarafından Ermenek ve çevresine yerleştirildi ( 1228 ). Liderleri Nûr Sûfî (Nûre Sofî ) dir. Bu liderin Türkmenler üzerinde etkisi büyüktü. Hristiyanlar üzerinde başarı elde etti ve topraklarını genişletti. Nûr Sûfî’ nin ölümünden sonra yerine oğlu Kerimüddin Karaman geçti.( 1256 ). Beylik bu tarihte kuruldu. Karaman Bey Türkiye Selçukluların karışıklığından yararlanarak güçlenmeye başladı. Selçuklu hükümdarı IV. Kılıç Arslan, Karaman Bey ile çatışmaya girmemeye gayret etti. Karaman Bey’in elinde bulunan toprakları ona ıkta * olarak verdi. Daha sonra Karaman Bey Konya’yı zapt etmek istedi ise de Selçuklu kuvvetlerine mağlup oldu ve kaçtı. Ölümünden sonra yerine oğlu Şemseddin Mehmet geçti. Her yıl Selçuklulara verdiği vergiyi kesti. Selçuklulara ve Moğollara karşı mücadele etti. Konya’yı ele geçirdi ve Gıyaseddin Siyavuş’u hükümdar yaptı. Resim yazışmaların Türkçe olmasını bir fermanla ilan etti( 1277 ).
II. İbrahim Bey’in ölümünden sonra Karamanoğulları İshak Bey ve Pir Ahmet arasında taht kavgaları başladı. Fatih’in Karaman ülkesine girmesiyle, İshak Bey Memlüklere sığındı. Pir Ahmed’in Osmanlılar düşmanca tavrı üzerine Karaman ülkesi 1487 yılında kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı.
Karaman ülkesi, Osmanlılar Dönemi’nde bir eyalet hâline getirildi. 1530 yılında düzenlen 387 numaralı Tapu Tahrir Defteri’ne ( Defter-i Hâkanî’ye ) göre Karaman Eyaleti’nde sekiz sancak vardır. Bunlar, Konya, Beyşehir, Akşehir, Larende, Aksaray, Niğde, Kayseri ve İçel (İçil)dir. Karaman Eyaletine bağlı 26 kaza (ilçe ), 2129 köy ve 1831 mezra vardır.
1530’yılına gelinceye kadar görüyoruz ki Karaman bir oymağın, kurcularından dolayı (Karamanoğulları ) Bey’in, egemen oldukları toprak olarak da bir ülkenin adını taşıyor. Bütün resmi kayıtlarda Karaman kenti eski kaynaklarda özellikle Klasik Dönem’de Laranda, Bizindi, Toloranza Selçuklular ve Osmanlılar döneminde ise Larende olarak geçer. (2 )
Alaattin Uca’ya göre, 1467 yılında Beylik yıkıldıktan sonra resmî yazışmalarda Larende ismi kullanılmaya devam etmiş, halk dilinde ise Karaman olmuştur.
Yine Uca,’ya göre, Osmanlı’nın bir eyaleti hâline getirilmesinin başlangıcının 1514, Konya Vilayetine bağlı bir kaza oluşunun başlangıcını da 1867 tarihi olarak belirtir ve devamla “ Cumhuriyet’in ilanından sonra Konya iline bağlı şehrin Larende olan adı, Karaman olarak değişmiştir. 15 Haziran 1989 tarihinde çıkarılan 3589 sayılı yasa ile Türkiye ‘nin 70 ili olmuştur. “der. (a.g.e.)
İbrahim Hakkı Konyalı, Karaman Tarihi adlı eserinde “Anadolu Selçukî’lerin LÂRENDE’si, Karamanoğullarının başkenti,, Osmanoğullarının Karaman eyâleti merkezi, Konya’nın evvelâ bir nahiyesi, , sonra kazası ,Cumhuriyet Türkiyesi’nin Konya iline bağlı bir ilçesi “ olarak bahseder. (3 ).
İslam Ansiklopedisine göre “ Osmanlılar Karamanlılar ile yaptıkları harplerde burasını müteaddid ( çok, birden çok ) defalarca işgal ettiler. Her defasında Karamanlılar dağlara iltica etmek zorunda kalırlardı. Şehir nihayet II. Mehmet tarafından zapt edildi ve 1467 ‘de de II. Bayezıt tarafından tamamen Osmanlı imparatorluğuna ilhak olduktan sonraki dönemde Laranda resmi yazışmalarda eski adını korumasına rağmen Karaman adını aldı.(4).
Şemsettin Sami’ye göre, Bu bölge Selçukî Devleti’nin çökmesinden sonra istiklal kazanarak oralarda hükûmet süren Karamanoğullarının adıyla anılır. Bu hükûmetin ilk teşekkülünde Larende kasabası merkezi olup sonra Konya’yı merkez yapmışlarsa da sonra yineKonya’yı yine terke mecbur olup Larende’ye çekilmişlerdir. Şimdi dahi Karaman ilinin merkezi Larende olunup bu kasabaya Karaman dahi denilir (5 ).
Bir Osmanlı Arşivi Uzmanı olan Doğan Koçer’e göre 1700’lü yılların sonunda Larende nam-ı diğer Karaman adı yazılıp söylenmeye başlar.
Karaman iline ait 1844-1845 Temettüat Defterlerinde Larende nam-ı diğer Karaman olarak geçer. Bilindiği gibi Temettüat Defterleri günümüz Türkçesini çevrilerek 3 cilt hâlinde Doğan Koçer imzası ile yayınlanmıştı.
1917 Tarihli Karaman-Konya-Ereğli Haritası ve Değerlendirilmesi “ adlı eserde bahsedilen projelerde ve haritada KARAMAN adı kullanılır.
Şerafettin Güç’ün verdiği bilgiye göre Prof.Dr. Alaattin Aköz’ün çalışmasında 315 numaralı Karaman Şer’iyye Siciil 1896-1898 ve 323 numaralı Şerr’iyyeyi Sicil defterlerinde Konya Vilayeti Karaman Kazası olarak geçer.
Cumhuriyet Dönemi’nin başında Karaman adı resmiyet kazanır.
Sonuç olarak Karaman başlangıçta bir boy, beyliğin kurucusunun adından dolayı beylik, bilahare bu boyun yerleştiği ülkenin adı, Osmanlılar döneminde eyalet adı, 19.yy dan itibaren de bir kent adı ve kaza merkezi,günümüzde ise Türkiye’nin 70. İlidir. 28 Kasım 2016. Hasan ŞİMŞEK
1)ıkta. Devlete ait topraklardan belli parçaların gelirlerini hizmet ve maaşlarına karşılık olarak asker ve sivil memurlara verilmesi
2) Alaattin Uca- Aytunç İlker, 1917 Tarihli Karaman-Konya-Ereğli Haritası ve Değerlendirilmesi
3) Konyalı, İbrahim , Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi, s.7
4) Konyalı, İbrahim, Hakki, a.g.e. s.41
5) Konyalı, İbrahim , Hakkı, a.g.e. s.39
